Co to jest sorbent? Zastosowanie, działanie i wymagania

Przechowywanie i użytkowanie niebezpiecznych materiałów wiąże się ze szczególnymi wymaganiami w kwestii bezpieczeństwa. Szczególnie groźne mogą być wycieki różnych substancji. Aby ograniczyć ich skutki, można zastosować sorbenty – materiały absorpcyjne, które znajdują zastosowanie w wielu obszarach.

Co to jest sorbent?

Określenie „sorbent” dotyczy materiałów absorbujących ciecze. Tego typu produkty mogą mieć różną formę – dostępne są sorbenty sypkie i porowate; mogą być wykonane z tworzyw sztucznych lub naturalnych. Poszczególne rodzaje różnią się pod względem swoich właściwości i są przeznaczone do pochłaniania konkretnych rodzajów substancji.

Wśród najczęściej wykorzystywanych produktów tego typu znajdują się sorbenty sypkie używane do usuwania substancji oleistych, takich jak smary, paliwa, tłuszcze czy substancje ropopochodne. Mogą one być zastosowane również do wchłaniania wody. Są to produkty w postaci granulatu, które aplikuje się bezpośrednio na zanieczyszczony przedmiot lub powierzchnię. Do cieczy agresywnych stosuje się maty sorpcyjne, które wyróżniają się wysoką trwałością i odpornością chemiczną. Kolejnym rodzajem sorbentu używanym przede wszystkim w zakładach produkcyjnych i laboratoriach są rękawy sorpcyjne wykonane z materiałów chłonnych. Ich głównym zastosowaniem jest oznaczenie strefy, w której nastąpił wyciek.

Niezależnie od rodzaju sorbenty muszą wykazywać wysoką chłonność, by mogły poprawnie spełniać swoją funkcję. Ich zastosowanie skupia się zarówno na ochronie zdrowia i życia pracowników, jak i na ograniczeniu szkód dla środowiska. Z tego względu mają one bardzo istotne znaczenie w branżach, w których występuje ryzyko kontaktu z groźnymi substancjami.

Gdzie stosuje się sorbenty?

Sorbenty są wykorzystywane wszędzie tam, gdzie mogą wystąpić wycieki substancji stwarzających zagrożenie dla zdrowia ludzi lub dla środowiska. Odgrywają one zatem bardzo istotną rolę w różnych sektorach przemysłu, szczególnie w przemyśle chemicznym i petrochemicznym. Ponadto z sorbentów korzysta m.in. straż pożarna np. w celu powstrzymania wycieków paliwa – w tym samym celu sorbenty stosuje się na stacjach benzynowych.

Jak działa sorbent?

Wiemy już, co to jest sorbent – warto także przyjrzeć się sposobowi działania tego typu produktów. Zależnie od rodzaju proces użycia sorbentu może wyglądać nieco inaczej, ale zawsze opiera się na podobnych zasadach. Są to produkty wykonywane z porowatych materiałów, które odznaczają się wysoką chłonnością. Dzięki temu po kontakcie sorbentu z inną substancją następuje zjawisko sorpcji, czyli pochłaniania cieczy przez inny materiał.

Sorbent należy zaaplikować bezpośrednio na zanieczyszczoną powierzchnię (lub – jeśli korzystamy z rękawa sorpcyjnego – obok niej) jak najszybciej po pojawieniu się niechcianej substancji. Produkt zaczyna działać od razu, co pozwala szybko i sprawnie pozbyć się ewentualnego zagrożenia lub wyczyścić powierzchnię. Materiały, z których powstają sorbenty, składają się z makroporów i mikroporów. Pierwsze z nich to puste przestrzenie o większych wymiarach, których zadaniem jest transportowanie cieczy do wnętrza sorbentu. Drugie z kolei odpowiadają za wchłanianie substancji. Aby dany produkt mógł sprawnie spełniać swoją funkcję, jego struktura musi obejmować zarówno makropory, jak i mikropory.

Jak wybrać odpowiedni sorbent?

Podstawową kwestią przy zakupie sorbentu jest wybór właściwego produktu pod kątem charakterystyki pochłanianej substancji. Pod tym względem można wyróżnić trzy różne typy – sorbenty uniwersalne, olejowe i chemiczne. Pierwsze z nich charakteryzują się największą wszechstronnością i sprawdzą się przy kontakcie z cieczami różnego rodzaju, takimi jak rozpuszczalniki, mało agresywne środki chemiczne, ciecze ropopochodne, a także woda. Sorbenty olejowe nie wchłaniają wody – za to doskonale radzą sobie z substancjami hydrofobowymi. Do tej grupy zalicza się m.in. ropę i jej pochodne, jak również różnego rodzaju oleje. Sorbenty chemiczne są natomiast przeznaczone do usuwania substancji nieznanego pochodzenia i środków agresywnych chemicznie.

Oprócz rodzaju materiału liczy się także format samego sorbentu. Najczęściej wykorzystywaną opcją są maty, które odznaczają się bardzo prostym sposobem użytkowania i szybkim działaniem. Rękawy pozwolą natomiast na odgrodzenie groźnej cieczy. Rolki są z kolei stosowane przy większych powierzchniach, podobnie jak poduszki sorbentowe. Przydatnym produktem mogą okazać się także specjalne maty na beczki. Produkty tego typu mogą różnić się m.in. pod względem rozmiarów i chłonności – przed podjęciem decyzji o zakupie warto dokładnie przeanalizować wszystkie parametry.

Sorbenty a wymagania prawne

Polskie przepisy nie wskazują bezpośrednio na wymóg wyposażenia miejsca pracy w sorbent, jednak regulacje dotyczące ochrony środowiska mówią o obowiązku ograniczenia skutków działalności dla ludzi i dla otoczenia. Oznacza to, że szczególnie zakłady o podwyższonym ryzyku wycieku niebezpiecznych substancji muszą przygotować plan działania na wypadek wystąpienia takich sytuacji. Sorbenty są ważnym zabezpieczeniem przed skutkami wycieków – w efekcie można je uznać za obowiązkowy element wyposażenia w firmach zajmujących się m.in. przemysłem chemicznym.