Jak projektować produkty, które zyskują wartość w drugim życiu?

TWORZYWA 2.0: Jak projektować produkty, które zyskują wartość w drugim życiu

Choć tworzywa sztuczne wciąż napędzają kluczowe sektory gospodarki – od motoryzacji, przez elektronikę, aż po opakowania – światowy model ich produkcji i zużycia wchodzi w fazę gwałtownej transformacji.  Z jednej strony – skala wyzwań środowiskowych (ponad 400 mln ton plastiku rocznie, z czego 79% trafia na wysypiska lub do środowiska). Z drugiej – coraz ostrzejsze regulacje, presja konsumentów i konieczność raportowania śladu węglowego.

W tym kontekście projektowanie produktów z tworzyw sztucznych z myślą o ich drugim życiu – demontażu, odzysku, recyklingu – przestaje być ekologicznym dodatkiem. Staje się warunkiem wejścia na rynek.

W artykule pokazujemy, jak firmy produkcyjne mogą wykorzystać zasady „design for recycling” jako realne narzędzie przewagi konkurencyjnej. Od monomateriałów, przez optymalizację formy, aż po modułową konstrukcję - z przykładami wdrożeń, w których projektowanie zgodne z GOZ przyniosło wymierne korzyści.

Na koniec przyjrzymy się projektowi SVALA – balkonowemu zbiornikowi na deszczówkę zaprojektowanemu przez zespół Tenka z materiału pochodzącego z recyklingu. To produkt, który łączy funkcjonalność, estetykę i cyrkularność pokazując, że zrównoważone projektowanie może realnie odpowiadać na potrzeby rynku i tworzyć wartość nie tylko środowiskową, ale też biznesową.

Projektowanie z myślą o recyklingu – co to właściwie znaczy?

Jeśli chcemy, żeby produkt dało się łatwo odzyskać i przetworzyć po zakończeniu jego życia, trzeba to przewidzieć już na etapie projektu. Projektowanie z myślą o recyklingu oznacza, że konstrukcja, dobór materiałów i technologia wykonania muszą umożliwiać łatwy demontaż, odzysk surowców i ponowne ich przetworzenie – bez kosztownych i czasochłonnych operacji.

To nie tylko wymóg środowiskowy, ale coraz częściej także rynkowy i regulacyjny. Unia Europejska już teraz wdraża przepisy, które wymuszają na producentach zgodność z zasadami gospodarki obiegu zamkniętego (GOZ) – np.: minimalny poziom udziału recyklatów, projektowanie ułatwiające demontaż czy też obowiązek zapewnienia możliwości ponownego użycia komponentów.

Jakie cechy ma dobrze zaprojektowany produkt?

• Jest tańszy i prostszy w przetworzeniu,
• Ma szansę dłużej posłużyć,
• Lepiej buduje zaufanie do marki, bo klienci widzą, że firma naprawdę działa odpowiedzialnie.

To konkretna decyzja projektowa, która ma sens i technologicznie, i biznesowo.

Wybór materiału: postaw na monomateriały

Jednym z kluczowych elementów projektowania pod recykling jest ograniczenie liczby materiałów – najlepiej do jednego typu tworzywa. Tzw. monomateriały to materiały jednorodne, które znacznie ułatwiają przetwarzanie produktu po zakończeniu jego życia.

W praktyce oznacza to m.in.:

• Unikanie kompozytów i wielowarstwowych struktur, które trudno rozdzielić.
• Stosowanie jednego gatunku (typu) tworzywa tam, gdzie to możliwe (np. PP, HDPE).
• Rezygnację z niepotrzebnych dodatków - metalowych wzmocnień, zgrzewanych etykiet, trudnych do usunięcia klejów, wysublimowanych efektów estetycznych przy pomocy zaawansowanych technologii zdobienia wyrobów.

Dzięki temu możliwe jest pełniejsze odzyskanie materiału w procesie recyklingu mechanicznego bez dodatkowych operacji technologicznych. To realna oszczędność czasu i energii, a także większa szansa, że surowiec rzeczywiście wróci do obiegu.

Dodatkową korzyścią jest tutaj lepsza kontrola jakości recyklatu - mniej zanieczyszczeń to lepsze właściwości mechaniczne i wizualne przy kolejnym użyciu.

Optymalizacja formy i technologii

To, jak wygląda i jak jest wykonany produkt, ma ogromny wpływ na to, czy da się go później skutecznie odzyskać.Nawet jeśli materiał jest odpowiedni, źle zaprojektowana forma może uniemożliwić recykling lub mocno go utrudnić.

Optymalizacja oznacza:

• Minimalizowanie liczby części,
• Unikanie połączeń na stałe (np. klejonych czy zgrzewanych),
• Stosowanie zatrzasków, śrub lub innych rozwiązań, które pozwalają na łatwy demontaż,
• Rezygnację z niepotrzebnych dodatków, takich jak metalowe wzmocnienia czy elementy dekoracyjne wykonane z innych materiałów.

Warto też myśleć o procesie:

• Czy formy wtryskowe zostały zoptymalizowane pod kątem zużycia materiału?
• Czy da się zredukować czas cyklu produkcyjnego?
• Czy elementy nie zostały zaprojektowane „ponad” rzeczywiste wymagania użytkowe (warunki eksploatacji)?

Im prostsza i bardziej oszczędna forma, tym większa szansa, że produkt po zużyciu wróci do obiegu zamiast na składowisko.

Konstrukcja modułowa – ułatwiony demontaż i naprawa

Modułowość to jeden z najbardziej praktycznych sposobów na wydłużenie życia produktu i ułatwienie jego recyklingu.

Zamiast tworzyć „nierozbieralny” obiekt, projektujemy zestaw połączonych elementów, które można łatwo rozdzielić, wymienić lub naprawić.

Dlaczego to ważne?

• Uszkodzenie jednego elementu nie oznacza wyrzucenia całości - wystarczy wymiana modułu,
• Rozdzielenie komponentów z różnych materiałów staje się proste, co zwiększa szanse na odzysk,
• Standaryzacja części (śruby, złącza, gwinty) obniża koszty produkcji i serwisowania.

Dzięki modułowej budowie:

• Łatwiej naprawić produkt, nawet samodzielnie,
• Prościej go posortować i przygotować do recyklingu,
• Produkt zyskuje większą trwałość i wartość techniczną.

To nie tylko kwestia ekologii. To także przewaga logistyczna, serwisowa i komunikacyjna  bo klient dostaje coś, co może dłużej użytkować, a marka pokazuje, że myśli o pełnym cyklu życia produktu.

Case study: projekt SVALA

SVALA to balkonowy zbiornik na deszczówkę zaprojektowany przez zespół Tenka z tworzywa pochodzącego z recyklingu. Już na etapie koncepcji uwzględniono w nim zasady cyrkularności – od doboru materiału, przez prostotę konstrukcji, aż po użytkowanie w warunkach miejskich.

Co wyróżnia projekt?

• Materiał z odzysku - korpus zbiornika powstaje z tworzywa pochodzącego z recyklingu, co zamyka obieg materiałowy i redukuje ślad węglowy.
• Prosta i modułowa konstrukcja - elementy łatwe do montażu i demontażu zwiększają trwałość i pozwalają na ponowne przetworzenie.
• Dopasowanie do przestrzeni miejskiej - działa nawet tam, gdzie nie ma rynny; łapacz w kształcie liści gromadzi deszczówkę bez dodatkowej instalacji.
• Estetyka i funkcjonalność - produkt pełni też funkcję dekoracyjną, wpisując się w nowoczesne aranżacje balkonów i tarasów.
• Lokalna produkcja - krótki łańcuch dostaw minimalizuje transport, emisje i wspiera gospodarkę regionalną.

Choć powstał niedawno, SVALA ma już na koncie pierwsze sukcesy, zdobywając nagrodę publiczności w programie inkubacyjnym ING i jest obecnie na etapie wprowadzania na rynek. To pokazuje, że rozwiązania oparte na recyklingu mogą nie tylko spełniać wymogi gospodarki obiegu zamkniętego, ale też budzić realne zainteresowanie użytkowników i partnerów biznesowych.

SVALA jest dowodem, że świadome projektowanie plastiku nie musi oznaczać kompromisów – przeciwnie, może być wyróżnikiem i nośnikiem wartości marki.

Podsumowanie

Zmiana w podejściu do projektowania wyrobów z tworzyw sztucznych już się dzieje. Wymuszają ją regulacje, konsumenci i realia biznesowe. Firmy, które jako pierwsze dostosują swoje produkty do zasad gospodarki obiegu zamkniętego, zyskają nie tylko zgodność z prawem, ale przede wszystkim przewagę rynkową.

Monomateriały, prosta forma i modułowa konstrukcja to trzy filary, które sprawiają, że produkt może zyskać drugie życie zamiast kończyć jako odpad. Przykład SVALA pokazuje, że świadome projektowanie z odzysku jest możliwe, atrakcyjne i doceniane – zarówno przez ekspertów, jak i użytkowników.

Artykuł powstał we współpracy z Tenka – studiem projektowania produktów, które pokazuje, że odpowiedzialny design może być jednocześnie funkcjonalny, estetyczny i opłacalny biznesowo. Na co dzień Tenka wspiera firmy w przechodzeniu od pomysłu do produktu gotowego do wdrożenia na rynek.

KONTAKT

Kuba August CEO | CO-FOUNDER T. +48 731 181 810 E. WWW.TENKA.PL